شگردهای تمرکززدایی در کتاب های تصویری

هدف از پژوهش حاضر، بررسی شگردهای تمرکز زدایی در تصویرهای کتاب های تصویری کودکان و هم چنین برهم کنش میان متن و تصویر است. به باور پیاژه، تمرکززدایی اصلی ترین ویژگی ذهنی کودک است. خسرونژاد (1382) پس از بررسی 71 افسانه شگردهایی را یافته که بیان گر چنین سازوکاری است. مرادپور (1391) در ادامه ی معصومیت وتجربه 30 افسانه ی را کاویده است. پژوهش حاضر جزو پژوهش های کیفی به شمارمی آید که در آن پژوهش گر با دو روش قیاسی و استقرایی در 30 نمونه از کتاب های کودکان به بررسی مولفه های تمرکززدا در تصویرها و برهمکنش متن و تصویر می پردازد. یافته های پژوهش نشان داد که تمامی شگردهای معصومیت و تجربه به جز مداخله ی راوی، پایان خوش و خودفاش سازی در تصویرها و همه ی شگردها به جز مداخله راوی، پایان خوش، خودفاش سازی و نمای دور و نزدیک در برهم کنش متن و تصویر مشاهده شدند. هم چنین در شگردهای مرادپور جز قصه های زنجیره ای، رگبار وارونگی، مناظره، چندمجلسی و برچسب، دیگر مولفه ها در تصویرها دیده شدند. هم چنین در برهم کنش متن و تصویر نیز تمامی شگردهای مرادپور به جز یک صحنه با دو نما، قصه در قصه، قصه های زنجیره ای، مناظره، چندمجلسی و برچسب یافت شدند. پانزده جلوه ی تازه نیز از تصویر به دست آمد که عبارت اند از: سپیدنگاری، حرکت زمانی، خودارجاعی، تضاد، همانندی، پیش آگهی، شوخی تصویری، مداخله ی بیننده ی بیرونی، به هم ریختگی روایت، نمای ثابت- نمای متغیر، یک صحنه در اندازه های گوناگون، کادربندی های ناهمگون، نماهای ترکیبی، تصویرهای چندتکنیکی، تصویرهای حاشیه ای و کنایه به اثرهای مشهور هنری و ادبی. همچنین هشت مورد شگرد تازه در برهم کنشی به دست آمد که عبارت اند از: سپیدنگاری نویسی، حرکت زمانی، خودارجاعی، تضاد، همانندی، پیش آگهی، تصویر متغیر- متن ثابت، متن های درون تصویری. ژرف ساخت تمامی شگردها در پنج مولفه ی حرکت، مقایسه، ابهام، تنش و همزمانی مشخص شد. کلید واژه: تمرکززادیی، ادبیات کودک و نوجوان، معصومیت وتجربه، کتاب های تصویری